Eetpact 3: vraag je visboer om slaafvrije vis

Bij Fairfood houden we van écht goed eten. En willen we dat de mensen die ons eten gemaakt hebben, zelf ook goed te eten hebben. Klinkt simpel, is het meestal toch niet. In deze nieuwe blogreeks bekijken we hoe dat komt, maar vooral ook hoe we dat kunnen oplossen.

Curry met pangasius. Gegrilde knoflookgarnalen. Het hoort bij het Thaise vakantiegevoel. Terras met bamboe aan het water. Een koud drankje en een lekker hapje geserveerd op een palmblad. De vis komt vers uit de zee, de ober wijst naar de branding alsof de vis zo uit zichzelf is aangespoeld en op je bord beland.

Zeemansgraf
Niks is helaas minder waar. Voor dat malse stukje visfilet hebben mannen en jongens nachtenlang netten gesleept en op schepen gehesen. Ze missen een pink, of soms zelfs een hele hand of een stuk arm. Het net is sterk als zes paarden en sleept je zo mee als je niet oplet door, laten we zeggen, slaapgebrek. Zwiep je overboord, dan rest je niks dan een zeemansgraf.

Dat zag ik in de film Ghost Fleet, die haar Nederlandse première beleefde tijdens Human Rights Watch Film Weekend, in De Balie. Dit is in het kort het verhaal: de zee bij Thailand is zo intensief bevist, dat vissersboten steeds verder het water op moeten. Traditionele vissers hebben geen zin om maanden van huis te zijn, dus worden mannen en jongens met mooie verhalen geronseld om dat werk op te knappen. Soms worden ze zelfs verleid, met een mysterieuze vrouw die op ze wacht in een broeierige hotelkamer. Als ze de volgende ochtend wakker worden, is de vrouw weg en deint het bed op de golven. Ze blijken op zee te drijven en zetten pas jaren later weer voet aan wal. De mannen zijn vijf of tien jaar van hun leven kwijt, soms zelfs meer.

Toen ik twintiger was, heb ik kanker gehad. Sindsdien wil ik mijn leven op een zinvolle manier inzetten, en ben ik nergens meer bang voor.

Nergens bang voor
De film volgt Patima Tungpuchayakul, van de Thaise organisatie Labour Rights Promotion Network. Ze is moeder van een jonge zoon, maar gaat bij nacht en ontij op pad om gevangen vissersmannen op te sporen en te bevrijden. Ze weet corruptie en bedreigingen te omzeilen alsof ze een Harry Potter-mantel draagt. Zelf zegt ze daarover: “Toen ik twintiger was, heb ik kanker gehad. Sindsdien wil ik mijn leven op een zinvolle manier inzetten, en ben ik nergens meer bang voor.”

De onvermoeibare Patima lijkt soms wel weer het leven te willen aanwakkeren in de mannen die ze vindt en bevrijdt. Het zijn lichamen zonder een eigen leven, vertelt ze daarover. Ze ziet hoe de volwassen mannen weer leven in hun ogen krijgen als ze hun ouders bellen, die hun zonen al jaren dood hebben gewaand.

Transparante keten
Welke vis op deze manier gevangen wordt, en welke supermarkten die vis uiteindelijk verkopen, laat de film in het midden. Dat is een bewuste keuze, vertelde regisseur Shannon Service tijdens de première in De Balie. “Als ik een naam noem van een of twee supermarktketens, dan kunnen andere zeggen, ‘oh, dat gaat ons niet aan’, terwijl het een verantwoordelijkheid is van ons allemaal.”

Shannon en haar team trekken met de film langs de VN, het US Congress en de Thaise overheid. Ze pleiten voor meer controles in havens en op de boten zelf, versterking van zeerecht (welke vlaggen schepen voeren), ondersteuning van vakbonden en ngo’s die de vissers ter plekke helpen, maar vooral ook voor meer transparantie door de hele toeleveringsketen. Daar kan ik het namens Fairfood natuurlijk alleen maar helemaal mee eens zijn.

Als ik een naam noem van een of twee supermarktketens, dan kunnen andere zeggen, ‘oh, dat gaat ons niet aan’, terwijl het een verantwoordelijkheid is van ons allemaal.

Vraag je visboer om slaafvrije vis
Vraag uit de zaal: wat kunnen mensen doen als ze na de film met een onrustig gevoel blijven zitten? “Vraag waar je vis vandaan komt, zoals je vraagt naar de herkomst van biologische appels of een sappige steak”, is de tip van Shannon. “Hoe meer mensen vragen naar slaafvrije vis, hoe meer kans er is dat die er komt.”

Shannon hoopt dat haar film een reizend leven zal leiden. En dat ook medewerkers van Nederlandse supermarkten en visbedrijven de film gaan zien. “Mensen in Europa of de VS weten gewoon niet wat zich aan het begin van hun ketens afspeelt. Verandering begint met kennis. Ik heb mensen zien huilen aan het einde van de film.”

Je kunt Ghost Fleet zien tijdens Movies that Matter Festival, in maart in Den Haag. Activist Patima Tungpuchayakul en regisseur Shannon Service zijn daar te gast.