Wiard Gorter: “Je moet niet zomaar innovaties bij de boer over de schutting gooien”
Met gepaste trots stellen we het nieuwste lid van onze Raad van Toezicht voor: veteraan op het gebied van digitale innovatie, Wiard Gorter. We hadden het met hem over de enorme veranderingen waar boeren mee te maken krijgen, de potentie van digitalisering en roze pinknagels.
Zie maar te navigeren door de wereld van digitale innovaties voor agrifood. Wie is er geholpen met welke innovatie? Hoe sluiten apps op elkaar aan? Doen ze dat überhaupt of staat een boer straks te jongleren met twaalf verschillende applicaties? Naar waar verdwijnen alle data die met de digitalisering gemoeid zijn? En welke problemen lossen die innovaties nu eigenlijk precies op?
Fairfood gelooft in de kracht van digitalisering als het aankomt op het herinrichten van het voedselsysteem. Daarmee bewegen we ons in een veld dat snel aan terrein wint, waarmee de complexiteit er niet bepaald minder op wordt. Dan is het niet alleen fijn, maar ook pure noodzaak dat we worden bijgestaan door een aantal experts van de bovenste plank die samen onze Raad van Toezicht vormen. Dit team houdt een oogje op ons werk, denkt mee en stelt waar nodig kritische vragen. Nieuwste naam in het rijtje is Wiard Gorter, wiens uitgebreide CV we kunnen samenvatten als ‘veteraan op het gebied van digitale innovatie’. Gorter is werkzaam op het snijvlak tussen business en technologie, en staat organisaties vaak vanuit een directie- of managementrol bij in het opstellen en realiseren van een digitale strategie. De match tussen Fairfood en Gorter werd onderstreept door de strepen die hij verdiende in de hoek van ‘agtech’ – technologie voor innovatieve en duurzame land- en tuinbouw.
“Een gemeenschap die al generaties achter elkaar cacao verbouwt, krijgt opeens met ongekende droogtes te maken. Dan werkt de kennis die ze van generatie op generatie overbrachten opeens niet meer.”
De kennis van oudere generaties werkt niet meer
De agrarische sector is een van de laatste grote sectoren die meegaat op de golf van digitalisering, vertelt Gorter. Dat werd tijd, want: “Met de steeds grotere tekorten aan natuurlijke resources, tegen een achtergrond van een snelgroeiende wereldpopulatie en dito consumptieniveau, en uiteraard de impact van klimaatverandering, ligt er voor de agrarische sector een flinke uitdaging. Vooral kleinschalige boeren worden geraakt door de snel veranderende omstandigheden. Neem een gemeenschap die al generaties achter elkaar cacao verbouwt – die krijgt opeens met ongekende droogtes te maken. Dan werkt de kennis die ze van generatie op generatie doorgaven niet meer. De grotere boeren hebben inmiddels veelal toegang tot technologie die daarbij kan helpen, maar een enorme hoeveelheid kleinschalige boeren nog niet. Daar ligt een groot potentieel voor echte impact.”
Maar niet iedereen heeft dezelfde impact voor ogen. Waar Fairfood digitale innovatie inzet om boer en arbeider in haar of zijn kracht te zetten, gebruiken anderen diezelfde innovatie om weer andere stakeholders (meer) macht in handen te geven. Gorter: “Zo zag ik bijvoorbeeld partijen die boeren ‘gratis’ applicaties aanbieden, onder de voorwaarde dat de boeren bepaalde producten bij hen zouden blijven afnemen. Weer andere partijen vragen als ‘betaling’ inzicht in bijvoorbeeld de grootte van de oogst.” Een veelgehoorde quote in deze context: “If it’s free, you’re the product.” Gorter vult aan: “Het is belangrijk dat elke boer toegang krijgt tot de broodnodige informatie, en dat we ervoor zorgen dat de boer daar een eerlijke prijs voor betaalt.”
“Een boer liet me ooit zien dat hij twaalf verschillende formulieren met allemaal redelijk dezelfde vragen moest invullen.”
Wat heet eerlijk? “Voor mij betekent dat in de eerste plaats dat de data van de boer niet zomaar inzichtelijk zijn voor allerlei partijen in de supply chain. Ik vind dat een heel raar fenomeen, dat bijvoorbeeld een retailer toegang krijgt tot de administratie van een boer. Dat raakt direct de onderhandelingspositie van de boer.” Het is een discussie over de waarde van data, waarin vaak het woord datakolonisatie valt. Wat is de waarde van data precies? Belangrijker: weet degene die die data afstaat ook wat de waarde is, en wat wint die persoon daarmee? Het is een onderwerp waar we bij Fairfood veel over nadenken. Als resultaat werken verschillende partners inmiddels met een zogenaamde datapremium – een bepaald bedrag dat boeren ontvangen voor het afstaan van bepaalde data. Data als nieuwe inkomstenbron. “Als boeren data verzamelen die waarde hebben voor derden, is het niet meer dan eerlijk dat ze daar de vruchten van plukken”, aldus Gorter.
Lees ook ons artikel over data-kolonisatie en twee andere uitdagingen in het digitale tijdperk.
Roze pinknagel
Trabocca is een partner met wie we zulke gesprekken voeren. De koffie-importeur is een van de gebruikers van Trace, het transparantieplatform van Fairfood. Ondergetekende was eens in gesprek met de directeur van Trabocca, Menno Simons, die in het veld een bijzonder sentiment had opgevangen. De boeren die zij vroegen om gebruik te maken van Trace, zo vertelde hij, deden dat schoorvoetend en vooral omdat ze het zagen als iets wat hun klant wilde dus waar ze maar in mee moesten gaan. Hand in eigen boezem: een gevalletje slechte communicatie. Uiteindelijk wil Trabocca met meer inzicht in de prijs die de boeren voor hun koffie ontvangen toewerken naar een leefbaar inkomen – ze doen het voor de boer en niet voor zichzelf. Maar hoe laat je de boer de waarde van zo’n project, in al z’n complexiteit, zien?
Gorter reageert: “Je ziet inderdaad vaak dat meedoen aan dit soort programma’s geleid wordt door druk vanuit de supply chain. Ik zei destijds weleens tegen mijn teamleden bij UTZ: als je aan boeren vraagt om de linker pinknagel roze te verven, zullen ze dat onder bepaalde druk ook wel doen. Dat is geen duurzaam uitgangspunt; boeren moeten intrinsiek gemotiveerd zijn om mee te werken. Het is daarom belangrijk dat je bij aanvang van een project goed je impact begrijpt en voor alle betrokkenen inzichtelijk maakt. Daarom ben ik enthousiast over Fairfood; het maken van échte impact loopt als rode draad door de projecten. Daar zet ik graag mijn schouders onder.”
“Hoe zorgen we dat de boer die aan het roer staat – op een plek waar vroeger een meer was en nu een kolkende zee met uit alle hoeken wind – veilig op z’n bestemming aankomt?”
Opnieuw dat woord ‘impact’. Gorter kan het niet genoeg onderstrepen. Hij doet dat met nog een anekdote uit het veld, waarmee we op een volgend aandachtspunt stuiten: “Een boer liet me ooit zien dat hij twaalf verschillende formulieren met allemaal redelijk dezelfde vragen in moest vullen voor allerlei goedbedoelde projecten. Twaalf! In agri-tech en de duurzaamheidssector schieten de tools en apps als paddenstoelen uit de grond. Maar vraag jezelf eens af: hoeveel apps gebruik jij dagelijks echt intensief? Drie? Ook voor de boer – die niet altijd IT-savvy is – moet het behapbaar blijven.” Hoe? “Door niet zomaar innovaties bij de boer over de schutting te gooien, maar eerst te onderzoeken of je echt waarde toevoegt en goed samen te werken.” Stukje boerennuchterheid dus in de digitale wereld.
Ondanks de vele uitdagingen ziet Gorter vooral de enorme potentie. “We hebben een wereld aan problemen, maar ook een wereld aan talentvolle mensen en mooie technologie. Elke dag is er weer een nieuw goed idee, en worden we weer iets wijzer. Uiteindelijk gaan we het fixen, maar dan moeten we wel gefocust blijven.” Hij besluit: “Voor nu draait het vooral om de vraag hoe we ervoor zorgen dat de boer die aan het roer staat – op een plek waar vroeger een meer was en nu een kolkende zee met uit alle hoeken wind – veilig op z’n bestemming aankomt.”
