Hoofstuk 2: Ons werk

In dit hoofdstuk lees je wat we zoal gedaan hebben in 2021. Van de innovaties die we ontwikkelden en die de basis vormen voor alles wat we doen, tot het delen van kennis en de projecten die we met onder meer Trabocca en Verstegen Spices & Sauces deden.

TOOLS, PLATFORMS EN SERVICES

TRACE

Je kent inmiddels ons platform Trace. Nog een keer in het kort: agrifoodbedrijven traceren hun producten en delen op transparante wijze het verhaal achter die producten; boeren krijgen meer zeggenschap in de keten doordat ze nieuwe marktinformatie opdoen; consumenten zijn beter geïnformeerd en weten hoe het zit met de socio-economische impact van de producten die ze kopen. (Meer weten? Check dan de webinar waarin we Trace lanceerden.) In 2021 gaven we verder vorm aan dit platform. Een van de vragen die we onszelf dit keer stelden: hoe zorgen we ervoor dat ook boeren in afgelegen gebieden, zonder (goede) internetconnectie of smartphone verbonden blijven? Het antwoord kwam in de vorm van gloednieuwe Fairfood Farmer Cards. 

Met deze zogenaamde NFC Cards – kort voor Near Field Communication – kunnen boeren ook in afgelegen gebieden met Trace werken. Bij elke transactie – zeg, een boer verkoopt een zak koffie – scant de boer zijn persoonlijke kaart, waarna de transactie rechtstreeks de blockchain op gaat, waar de boer een persoonlijk archief opbouwt. Op die manier worden boeren betrokken bij het verhaal dat over het product verteld wordt, en kunnen ook zij verifiëren dat bijvoorbeeld een bepaalde prijs daadwerkelijk betaald is. Op dit moment worden 400 van zulke kaarten gebruikt door Indonesische nootmuskaatboeren.

Een paar andere cijfers over de evolutie van Trace in 2021:

PROCESS AS A SERVICE

Het klinkt misschien een beetje eng, volledig transparant zijn over je handelspraktijken. Misschien weet je op dit moment wel niet eens wie de boeren zijn achter jouw producten. Hoe beland je dan ooit op het punt waarop je een transparant verhaal deelt dat om precies die mensen draait? Om zulke vraagtekens weg te nemen, hebben we de transparantiereis voor bedrijven in 2021 gestandaardiseerd. Elke project begint aan de tekentafel, en daar gaan we pas weer weg als we tot in detail vorm hebben gegeven aan deze vier stadia:

• Design: In nauwe samenwerking met de bedrijven – onze partners – bepalen we de scope van het project en planning voor de lancering van het product. Omdat er vaak verschillende problemen schuilgaan in de productieketens van ons eten, doen we in deze fase ook een risicoanalyse. Hierdoor kunnen prioriteiten worden gesteld en bepalen we wat de beste manier is om de gestelde doelen te bereiken. Gaan die doelen over kinderarbeid? Gendergelijkheid? Slechte werkomstandigheden? Mogelijk beginnen al die problemen bij lage inkomens, wat doen we dan?
  
• Develop: In het tweede stadium bepalen we de productbeloftes die de partner wil doen. Denk aan ‘we betalen een premium voor kwaliteit’, of ‘onze koffie is 100% traceerbaar’. Vervolgens haakt het techteam aan om daadwerkelijk vorm te geven aan alles tussen datacollectie en productlancering
  
• Deploy: Dit is waar het echt leuk wordt! Om een traceerbaarheidsproject uit te kunnen rollen, moeten bepaalde trainingen gegeven worden en de juiste mensen bij het project betrokken worden – van de boeren tot de collectors en afnemers. In deze fase geven we bijvoorbeeld trainingen aan boeren over het gebruik van Trace en over datacollectie
  
• Deliver: Product getraceerd, check. Boeren in kaart, check. Productbeloftes gewaarborgd, check. Met een impactrapport in de hand, dragen we alles weer over aan onze partner. Dit is het stadium waarin je jouw traceerbare product met transparant achtergrondverhaal kunt lanceren! Mocht daar behoefte aan zijn, dan leveren we in dit stadium ook een solide communicatiestrategie aan, waarmee je de informatie die jouw traceerbaarheidsavontuur heeft opgeleverd op aantrekkelijke wijze deelt met jouw klanten

ALIGN

ALIGN is zo’n oplossing die door co-creatie uit het Lab kwam rollen. Dit platform helpt agrifoodbedrijven op weg bij het opzetten en uitrollen van een strategie om leefbare lonen en inkomens te realiseren. In 2020 ontwikkelden we de drie belangrijkste functionaliteiten van ALIGN – een Action Process, Source Map en Resource Library. In 2021 volgde de publicatie van een lijvig document waarin gebruikers kunnen opzoeken hoe het in verschillende landen en gebieden gesteld is met het leefbare loon of inkomen. Lees: hoeveel de mensen achter een bepaald product zouden moeten verdienen. Mogelijk gemaakt door de research van ALIGN-partners Global Living Wage Coalition en Living Income Community of Practice. Download gratis!

Andere hoogtepunten voor ALIGN in 2021:

dat is het aantal mensen dat nu meeleest met de gloednieuwe ALIGN-nieuwsbrief

KENNIS DELEN

Onze communicatiekanalen nemen een centrale plaats in in ons werk. De verschillende podia die we tot onze beschikking hebben, gebruiken we om discussies op gang te brengen over de onderwerpen die wij belangrijk vinden, en om die onderwerpen bij het juiste publiek onder de aandacht te brengen. Dat doen we met webinars, met artikelen, maar ook met presentaties en rapporten. Ons ‘kenniscentrum’ gebruiken we om de nieuwe ontwikkelingen en innovaties  te onderzoeken die volgens ons iets kunnen betekenen voor de mensen achter ons eten.

Een paar hoogtepunten:

In 2021 lag onze communicatiefocus op drie thema’s:

FAIR VALUE DISTRIBUTION

We hebben een realiteit opgetuigd waarin de mensen aan het begin van de productieketens van ons eten veel te weinig verdienen, terwijl grote bedrijven aan de andere kant van die ketens de winst opstrijken. Wat gaan we daaraan doen? Hoe geven we nieuwe vorm aan globale handel? Dat zijn vragen die we onderzochten in verschillende uitzendingen van onze webinar Trace Talks. Samen met onder meer Trabocca, Simon Lévelt en Social Vanilla konden we laten zien hoe traceerbaarheid door tools als Trace een eerste stap is in de richting van een eerlijke verdeling van waarde. Omdat je het wiel niet opnieuw hoeft uit te vinden: Tesco en Kumasi Drinks vertelden hoe zij een proportioneel deel van de waarde van het eindproduct bij de boer terecht laten komen.

VERPLICHTE DUE DILIGENCE

2021 was een veelbewogen jaar voor iedereen die verplichte due diligence op de politieke agenda wilde krijgen. Niet alleen op Europees niveau ging het over wetgeving voor verantwoord ondernemen, maar ook in Nederland stond het onderwerp hoog op de agenda. Aan voorstanders de schone taak om aan politici duidelijk te maken hoe zulke wetgeving daadwerkelijk positieve impact kan hebben voor de mensen aan het begin van voedselproductieketens. 

In samenwerking met gelijkgestemde organisaties publiceerden we aanbevelingen, richtlijnen en artikelen om een stok achter de deur te zetten en om duidelijk te maken hoe goede wetgeving er volgens ons uitziet. Lees: hoe we bedrijven op gepaste manier verantwoordelijk houden voor wat er elders in hun productieketens gebeurt. IDVO is een initiatief waar we bij aansloten dat in dat kader de vermelding waard is. Deze publiek-private samenwerking stuurt aan op wetgeving voor maatschappelijk verantwoord ondernemen, met een focus op Nederlandse bedrijven.

Op EU-niveau was ons advocacy-werk vooral gericht op het doen van aanbevelingen voor wetgeving waarin de kleinschalige boer daadwerkelijk centraal staat. Samen met 13 andere organisaties publiceerden we de paper Legislating for Impact, waarin we benadrukken wat het belang is van een leefbaar loon en inkomen, van verantwoorde inkooppraktijken en van langetermijncontracten. 

We publiceerden daarnaast flink wat artikelen over dit onderwerp. Zo spraken we de Nederlandse Europarlementariër Lara Wolters (PvdA) om erachter te komen waarom de EU-wet voor maatschappelijk verantwoord ondernemen al twee keer werd uitgesteld. In tegenstelling tot wat velen denken, benadrukte ze de steun die ze van veel bedrijven krijgt, die juist zitten te wachten op richtlijnen voor duurzame handelspraktijken.

FAIR TECH EN DATA

Een technologische revolutie geeft vorm aan de toekomst van de voedingsmiddelensector. Wat de innovaties die productieketens optimaliseren gemeen hebben, is de focus op data. Data die stakeholders in de keten verbinden en die ervoor zorgen dat de innovaties op afstand kunnen functioneren. Maar weten we wel zeker dat we technologie en de onderliggende data volledig benutten als het aankomt op de transformatie van ons voedselsysteem?

Dit onderwerp onderzochten we niet alleen in artikelen, nieuwsbrieven en presentaties, maar ook in de webinar Inclusieve waardeketens door de techkloof te dichten. In dit gesprek richtten we ons op datagestuurde oplossingen die de problemen aanpakken die in de weg staan van productieve, duurzame en inclusieve ketens.

PROGRAMMA’S EN PROJECTEN

RECLAIM SUSTAINABILITY!

In 2020 trapten we RECLAIM Sustainability! af. Het concept ‘duurzaamheid’ in ere herstellen, om het zo maar eens te zeggen. Omdat het nu te pas en te onpas wordt gebruikt. Samen met Solidaridad, het ministerie van Buitenlandse Zaken en andere partners werken we aan duurzame globale productieketens. ‘Inclusief’ staat ook hoog in het vaandel; boeren, plukkers, vissers en andere mensen die ons eten mogelijk maken verdienen zeggenschap over hun producten en de positie die zij in die productieketens innemen. 

Het eerste jaar van RECLAIM Sustainability! stond in het teken van conceptualiseren – met z’n allen aan de tekentafel de plannen goed uitdenken. In 2021 konden we aan de slag, en startten we onder meer met drie pilotprojecten die de business case van transparantie voor agrifoodbedrijven moeten bewijzen. Daarmee voegen we een nieuw product toe aan onze menukaart; Fairfood werkt nu ook aan eerlijke chocolade! We traceren op dit moment cacaobonen uit Sierra Leone, naast koffiebonen uit Honduras en Uganda. 

Fairfood is in dit programma in de leiding als het gaat om innoveren. Samen met merken en supermarkten aan onze kant van de productieketen, maar ook in samenwerking met lokale maatschappelijke organisaties, boeren en overheden, zetten we Trace in om alle transacties voor de koffie en cacao te loggen. Dat is een eerste stap voor bedrijven om hun duurzame handelspraktijken kracht bij te zetten in de vorm van onweerlegbaar bewijs. Op den duur een belangrijke tool als ze willen voldoen aan steeds strengere duurzaamheidseisen van zowel consumenten als simpelweg de wet.

Een paar hoogtepunten van dit programma in 2021:

In Nederland is het werk binnen RECLAIM Sustainability! vooral gericht op het verspreiden van onze boodschap – waarom transparantie en traceerbaarheid ertoe doen. Aan de ene kant willen we zo agrifoodbedrijven meekrijgen, terwijl we ons tegelijkertijd richten tot de politiek, om aan te dringen op wetgeving die achterblijvers in de voedselsector tot actie aanzet. Hoe we dat doen? Door geleerde lessen te delen in artikelen, webinars, rapporten, en door te lobbyen voor wetgeving voor due diligence. Ook hiervan een paar hoogtepunten:

We werden lid van verschillende zogenaamde multi-stakeholder platforms, waaronder MVO Platform, de Sustainable Coffee Challenge, en het Dutch Initiative on Sustainable Cocoa (DISCO)

VERSTEGEN SPICES & SAUCES

Onze samenwerking met Verstegen Spices & Sauces blijft zich ontwikkelen. Het begon allemaal in 2019, toen we een nootmuskaatketen uit Indonesië onder de loep namen. Sindsdien heeft het familiebedrijf verschillende productketens uitgeplozen met behulp van Trace. Door hun producten te traceren en productieketens transparant te maken, wil Verstegen werken aan een betere connectie met de boeren – aan een intensieve samenwerking en langdurige handelsrelaties. Dat betekent ook: meer te weten komen over hun behoeften en over wat de boeren nodig hebben als ze de producten van Verstegen duurzamer willen verbouwen. Kernwaarden in de samenwerking met Verstegen zijn inclusiviteit en ondernemerschap.

In 2021 begonnen we met een ambitieus vervolgproject. Daarmee stond dit jaar in het teken van gesprekken voeren met boeren en van innovaties testen in het veld. Fairfood deed onderzoek naar specifieke behoeften en goede voorbeelden, waarmee Verstegen meer inzicht kreeg in de dagelijkse realiteit van de boeren, en de behoeften die daarbij horen. Wat nog volgt, is onderzoek naar de impact van een zogenoemde kwaliteitspremium, die op het moment wordt betaald aan 400 boeren die aangesloten zijn op Trace.
Die kwaliteitspremium is een soort bonus voor boeren die werk maken van kwaliteit. Met Trace kan de betaling van deze premium geverifieerd worden. Waar we nog enthousiaster over zijn, is de datapremium die door Verstegen werd geïntroduceerd – een kleine prijs die boeren krijgen voor de data die ze leveren, waarmee andere stakeholders in de productieketen meer te weten komen over de oorsprong van het product. Data hebben waarde, en die waarde hoort in de zak van degene die de data aanleveren, is het idee. Het extra inkomen komt in dit geval direct in de zak van de boeren terecht met behulp van Trace en de eerdergenoemde Fairfood Farmer Cards.

TRABOCCA EN SIMON LÉVELT

Trabocca wil écht eerlijke koffie verkopen. Het bedrijf schakelde Fairfood in om meer zicht te krijgen op de behoeften van boeren als het aankomt op het verduurzamen van hun productie. Het begon ooit als een project waarmee we wilden verifiëren of de boeren daadwerkelijk profiteren van de premium die Trabocca betaalt voor kwaliteit. Inmiddels groeide onze samenwerking uit tot een veelomvattende reis die binnenkort een nieuwe standaard zal zetten voor de complete Guji-regio in Ethiopië. De eerste lading traceerbare koffie die in Nederland aankwam was binnen de kortste keren uitverkocht. Voor de volgende lading sloot een nieuwe naam zich aan bij de samenwerking: Simon Lévelt! 

Mede dankzij de financiering van het Fonds Verantwoord Ondernemen (FVO), werken we inmiddels aan een 5-jarig project waarmee we vaststellen hoe groot de kloof is tussen het huidige inkomen van de boeren en een leefbaar inkomen. En natuurlijk: hoe die kloof gedicht kan worden. The Global Living Wage Coalition deed daartoe onderzoek naar de hoogte van een leefbaar inkomen in Guji. Het Koninklijk Instituut voor de Tropen (KIT) berekent op het moment van schrijven de kloof met het huidige inkomen van de boeren die Trabocca’s koffie verbouwen. De resultaten worden publiekelijk gedeeld, zodat ook andere (koffie)bedrijven er hun voordeel mee kunnen doen.

Wat mooi is, is dat dit project zich richt op Trabocca’s nummer 1 koffieland; 70% van hun koffie komt uit Ethiopië. Dit is tegelijkertijd een land waar risico’s op het gebied van arbeid, milieu en mensenrechten alomtegenwoordig zijn. Trabocca richt zich op een leefbaar inkomen, omdat veel van de problemen hun oorsprong vinden in te lage inkomens. Denk aan kinderarbeid, wat in veel gevallen gerelateerd is aan een laag inkomen van de ouders. De boeren die aan dit specifieke project meewerken, zijn samen goed voor 9% van de jaarlijkse inkoopwaarde van Trabocca. Serieuze impact, dus.

PURE AFRICA, SOCIAL VANILLA EN MEER

In 2021 bereikten we een totaal van 139 bedrijven die Trace gebruiken. Dat stemt nog eens optimistisch. Want zou het niet fantastisch zijn, een supermarkt die compleet gevuld is met producten die hun eerlijke achtergrondverhaal vertellen? Zodat je als consument precies weet waar je mango’s, koffie, chocola en avocado’s vandaan komen, en of de mensen en de planeet tijdens de productie respectvol werden behandeld. 

Omdat we er zeker van willen zijn dat alle bedrijven werk kunnen maken van transparantie, ontwikkelden we ook een ‘light’ versie van Trace. Daarmee nemen kleine en middelgrote bedrijven hun productieketens onder de loep. Zo ontstond ook de samenwerking met koffiebrander Pure Africa en het Deens Social Vanilla. Pure Africa volgt twee ladingen koffie – zo’n 40 duizend kilo – van boer tot kopje koffie, en komt er op die manier achter of de koffieboeren in Rwanda genoeg verdienen. Social Vanilla onderzoekt of de premiums die zij voor hun vanille betalen bijdragen aan een eerlijke prijs voor de boeren in Uganda.